Vier jaar hopen dat het goed gaat

Ons democratische stelsel is een groot goed. Democratie is het meer dan waard om met hand en tand te verdedigen en te versterken. We kennen allemaal voorbeelden van andere staatsvormen die leiden tot onderdrukking, willekeur, militarisme of erger nog: dood en verderf.

Helaas heeft onze democratie ook nog wel wat zwakke plekken. Zoals het gegeven dat de politici slechts om de vier jaar in de gaten krijgen dat ze een gekozen vertegenwoordiger zijn en ons, de kiezer, dan pas onverdeelde aandacht geven. Tussendoor zijn de middelen voor burgers om bij te sturen erg beperkt. Veel verder dan demonstraties komen we niet. Of de de electorale afstraffing.

Dat knaagt. Want bottom-line zijn we vier jaar overgeleverd aan de mensen die via democratische weg zijn gekozen, maar waar we weinig tot geen invloed op hebben. Dus vier jaar hopen dat het goed gaat.

---

Samen-leving

Naast de frustratie, irriteert het me dat we in onze moderne democratie geen gebruik maken van de stem van de (burger)gemeenschap. Het referendum bestaat niet meer in Nederland.  We kennen nog het burgerinitiatief. Dat is volgens de overheid een van de meest directe manieren om aan Kamerleden duidelijk te maken hoe de samenleving beter kan. Alleen een route vol obstakels, waarbij je dan wel je stem kunt laten horen, maar het daarna aan het parlement is om wel of niet in actie te komen.
​
Ik kan me inleven in een politicus, die na de afmattende verkiezingst(r)ijd gewoon lekker wil besturen. Debatten voeren. Overleggen. Commissies bijwonen. Kortom: lekker vertegenwoordigen! Het lijkt alsof de burger een pion is. We worden geconfronteerd met de uitonderhandelde besluiten en zijn nagenoeg weerloos. Burgers voelen zich niet gehoord en verliezen daarom vertrouwen in de politiek.
Eén keer per vier jaar laten weten hoe we terugblikken en hoeveel vertrouwen we hebben in de komende periode, is niet mijn ideaalbeeld van een samen-leving.

Burgers zijn de oplossing

Wat nu als politici en burgers wel gaan samenwerken? De Franse president Macron lanceerde in 2019 de Convention Citoyenne pour le Climat. Met op voorhand de toezegging dat de aanbevelingen van deze burgerraad van 150 willekeurig geselecteerde inwoners, zonder filter, doorgezet zouden worden naar een referendum, een stemming in het parlement of voor directe invoering.

En dat werkte! Na de zevende bijeenkomst van de burgerraad zijn 149 aanbevelingen gedaan, waarvan er 146 zijn opgepakt. En dat voor het best ingewikkelde thema ‘klimaat’. Het laat zien dat burgers uitstekend in staat zijn om met en voor elkaar tot oplossingen te komen. Ik kan mij niet voorstellen dat een Fransman (en dat voel ik mij wel een beetje met de jaren dat ik er gewoond heb) zich in alle oplossingen kan vinden. Maar het simpele gegeven dat ze bedacht zijn door mede-burgers en niet door politici die ver afstaan van de dagelijkse werkelijkheid, maakt mijn acceptatiegraad al een stuk groter. En ik weet zeker dat ik ook het mijne erin kan terugvinden.
​
In december van 2022 is een tweede burgerraad gestart. Deze Convention Citoyenne sur la Fin de Vie heeft een zo mogelijk nog gevoeliger onderwerp te behandelen: euthanasie. Blijkbaar is er voldoende vertrouwen voor een tweede ronde.

Ook voor ons?

De burgerraad is helaas nogal een uitzondering. Na Porto Alegre (Brazilië), waar dan al wel meer dan dertig jaar succesvolle participatory budgeting bestaat, zijn België, met een permanente burgerraad in Ostbelgien en Ierland, met de Citizens Assemblies, de enige andere landen met een werkende burgerraad.

Laat Nederland het volgende land zijn waar politici de stem van de burger niet één keer per vier jaar, maar voortdurend horen.

Moet dat gelijk groots en meeslepend? Ik denk het niet. Zoals de voorbeelden laten zien, vraagt het een just-do-it mentaliteit om van start te gaan. Dat kan dus heel goed op kleine schaal (een wijk, een gemeente of een school). En dan wel, net als president Macron, met focus op wat je gaat doen met de uitkomsten van de burgerraad of inwonerparticipatie. Maak keuzes. Communiceer. Betrek diezelfde deelnemers ook bij de uitvoering. Met het XiBE ideeën-community platform kun je laagdrempelig en dynamisch de interactie tussen de organisatie en geïnteresseerden op gang brengen en tot concrete resultaten brengen

---

PS. Ik laat me graag, at random, voordragen voor de eerste burgerraad in Nederland!